Een herinnering aan vreugde
[30] Toen, Aggivessana, kwam de volgende gedachte in mij op: “Welke vlijmende, pijnlijke, snijdende en heftige gevoelens de asceten en brahmanen in het verleden ook ervoeren, dit is het toppunt, er is niets erger dan dit! […] Maar door deze felle versterving bereik ik niet het bovenmenselijke, bijzonder kennende schouwen, dat de edelen waardig is. Zou er niet een andere weg tot ontwaken zijn?”
[31] Toen, Aggivessana, kwam de volgende gedachte in mij op: “Ik herinner me dat ik, gezeten in de koele schaduw van een rozenappelboom, terwijl mijn vader de Sakya aan het werk was, afstand genomen hebbend van zintuigelijke geneugten, afstand genomen hebbend van onheilzame geestestoestanden, het eerste meditatiestadium binnenging, dat vergezeld gaat van nadenken en overwegen, uit afzondering geboren is en gekenmerkt wordt door vreugde en geluk, en daarin verbleef. Zou dit de weg naar het ontwaken zijn?” Toen, vlak na die herinnering, besefte ik: “Dit is de weg tot het ontwaken!”
Uit: Maha-Saccaka-soetra of de grote leefrede tot Saccaka. Majjhima-Nikaya – de verzameling van middellange leerredes van de boeddha: Mulapannasa – deel 1, de eerste 50 leerredes
Uit het Pali vertaald door J.A. de Breet en R.H.C. Janssen
June 15, 2020
Teisho: Een herinnering aan vreugde
Na alle oefeningen verlichting te bereiken, is de conclusie van de boeddha dat hij zo niet verder kan. Hij ontdekt dat hij het einde van een doodlopende steeg heeft bereikt. Wat nu te doen? Hij bedenkt dat de oefeningen die hij heeft gedaan, alleen schade berokkenen. Met deze versterving, door de asceten aanbevolen als weg naar verlichting, bereik ik niet het schouwen. Schouwen is een term die vaker voorkomt in de Pali canon. Het is een wakker kijken naar wat er gaande is, naar wat zich aandient. In zazen schouwen we. En een wakkere geest is een schouwende geest.
De boeddha vraagt zich af waar de uitgang is van de doodlopende steeg. Zoals wij ook ooit geconcludeerd hebben dat wij een doodlopende weg gaan, zo probeert de boeddha te bedenken hoe hij verder moet. Als deze beoefening me niet verder brengt, wat helpt dan wel? Is er geen andere weg die naar ontwaken leidt? Je zou kunnen zeggen dat er veel wegen naar verlichting leiden. Elke mystieke traditie, religieus of niet, kent wegen naar ontwaken, naar bevrijding, naar verlichting. En ze prijzen hun eigen weg aan, maar een goede verstaander ziet onmiddellijk dat deze tradities meer gemeen hebben dan dat ze verschillen. Wat hebben ze gemeen? Terugtrekken uit het leven van alledag, ook al is het maar 25 minuten (of 5 minuten!) per dag, stil zijn, de begrippen doorzien, toewijding aan het leven van alledag, een nadruk op ervaren en vreugde. Behalve de niet te vermijden offers beschrijven alle mystieke tradities vreugdevolle ervaringen.
Overigens, een kleine zijstap, was de doodlopende weg van ascese voor de boeddha reden om te spreken over het gaan van de weg van het midden. Je niet te verliezen in versterving, en je evenmin te verliezen in het lustvol zoeken.
Martin Myoki Pol