De voorschriften

In het zenboeddhisme bestaan de zogenaamde voorschriften (precepts in het Engels), ook wel de Zestien Grote Bodhisattva Voorschriften genoemd. In plaats van voorschriften wordt ook de termen beloften, geloften, intenties of voornemens gebruikt. Maar ook richtlijn is geldig. Bodhisattva voorschriften omdat het doel van beoefenaren van de weg is na hun bevrijding alle levende wezens te bevrijden. Dit betekent dat zazen een oefening is die in het dagelijks leven een vertaling moet vinden. Je kunt ook zeggen: die vanzelf een weg vindt. De voorschriften zijn een richtsnoer voor degenen die hun leven wijden aan de bevrijding van alle levende wezens, aldus Anderson. De voorschriften verwijzen ten dele naar de vraag wat is het goede om te doen, en kunnen ook worden opgevat als een samenvatting van de leer van de boeddha. Het woord voorschrift is ook op te vatten als voor het schrift. Daarmee wordt duidelijk gemaakt dat de beloften al bestonden voordat we ze opschreven. Ze zijn al onderdeel van ons. Leonard Cohen benoemt de voorschriften (zie citaat hierboven) als een hulpmiddel om ondanks onze gebrokenheid het voornemen te koesteren volgens de voorschriften te leven.

De Zestien voorschriften vallen uiteen in de Drie Toevluchten, de Drie Pure Voorschriften en de Tien Ernstige Voorschriften. Op een rij zijn dit de 16 beloften:

Ik beloof toevlucht te nemen tot de boeddha.

Ik beloof toevlucht te nemen tot de dharma.

Ik beloof toevlucht te nemen tot de sangha.

Ik beloof het kwade te vermijden.

Ik beloof het goede te doen.

Ik beloof mijn geest te zuiveren.

Ik beloof alle leven te waarderen, te beschermen en te ondersteunen.

Ik beloof de bezittingen en het eigendom van anderen te respecteren.

Ik beloof niet begerig te zijn.

Ik beloof waarheidsgetrouw te zijn.

Ik beloof bewust en aandachtig te zijn en niet onwetend.

Ik beloof geen kwaad te spreken van anderen.

Ik beloof mijzelf niet te verheffen en anderen niet te vernederen.

Ik beloof vrijgevig te zijn, vooral met betrekking tot de Dharma.

Ik beloof gelukkig, blijmoedig en compassievol te zijn jegens alle wezens.

Ik beloof met respect te spreken over de Boeddha, de Dharma en de Sangha.

De beloften kunnen worden aangenomen in de zogenaamde Jukai ceremonie. Ju betekent belofte, kai is groot. De Jukai ceremonie dateert waarschijnlijk uit de Chinese zen, in de Platform soetra staat de ceremonie en de betekenis beschreven. In de Nederlandse zen zijn de beloften enigszins verwijderd van de zendo. Na de Jukai ceremonie houd je ze zelf levend. Mijn indruk is dat veel zenbeoefenaren zen gaan beoefenen in de hoop een waardevrije levensbeschouwing te vinden waarin de moraal afwezig is. De reactie van sommigen bij het te berde brengen van de voorschriften, alleen het woord al, is dan ook regelmatig een verzuchting: toch een religie met voorschriften hoe je moet leven. Soms ook zijn er die teleurgesteld zijn wanneer ze in de zenbeoefening zo weinig regels vinden hoe te leven. Zoals altijd is het heersende perspectief leidend in hoe we kijken. In Soto zenkloosters worden de beloften vaker onder de aandacht gebracht dan in ons soort beoefening, bijv. tijdens een zogenaamde, maandelijkse, confession ceremonie waarin publiekelijk berouw getoond wordt.

Bij sommigen wordt iets wakker geroepen, of beter gezegd leeft er iets wat nooit is gaan slapen; een verlangen mijn leven in dienst te stellen van aandacht, bevrijding, het goede doen en het kwaad te vermijden. Dit verlangen kan vorm krijgen in de Jukai ceremonie. Jukai kan dus ook gezien worden als een initiatie- of inwijdingsritueel. Als iemand de vraag stelt, is het antwoord altijd ja. De tijd die nodig is om de rakusu te maken, wordt door de leraar en de leerling gebruikt om de voorschriften te bestuderen, te bespreken, in zich te laten rondgaan. Wat betekent toevlucht nemen tot de boeddha, dharma en sangha? Wat is het goede doen, het kwade laten en wat is het bevrijden van alle levende wezens? Wat zeggen de ernstige voorschriften mij? Hoe moet ik leven om alle leven te beschermen? Aan deze vragen, nog niet een fractie van de te stellen vragen, is te zien dat het volgen van de voorschriften vooral gaat om onderzoek, om het stellen van vragen, in tegenstelling tot het vinden van antwoorden.

Het verlangen mijn leven te onderzoeken, het verlangen toevlucht te nemen, om het goede te doen en het kwade te vermijden, ligt aan de basis van de zenbeoefening. Zazen is een stap achteruit te doen, tenminste voor even uit mijn dagelijkse leven te stappen om mijn leven te onderzoeken. Antwoorden vinden is niet het doel. Ook al vraagt het dagelijkse leven ogenschijnlijk om antwoorden, moet ik nu dit of dat doen, de voorschriften gaan wat mij betreft om het uitstellen van het weten door aandachtig te zijn en leeg te worden van antwoorden.

En wat gebeurt er dan? Steeds weer ontdek ik de bevangenheid, de straffe meningen over mensen die ik niet ken, mijn verwarring, onwetendheid en haat, mijn ongeduld, mijn ergernis, mijn verlangen geen fouten te maken, mijn schaamte, mijn mildheid, mijn liefde voor de ander, de ontdekking dat de ander niet bestaat. Kortom, de geloften leiden niet tot een leerstellig weten, maar vertellen mij wat mijn rol is in de brokenness. Ik zie mijn aandeel in de gang van zaken, ik beloof toevlucht te zoeken, het leven te beschermen en constateer een groot verlangen het goede te doen, en tegelijkertijd constateer ik dat mijn voornemen niet gelukt is.

En dan? Schuldgevoel, schaamte? Voor mezelf geldt steeds vaker: het verlangen het goede te doen houdt me gaande, is vervullend. Leonard Cohen zingt: the longing of the branches to carry the little buds, the longing of the arteries to purify the blood. Het verlangen ruim baan te geven, maakt me gelukkig. Het resultaat van mijn handelen is van groot belang, de gevolgen van mijn handelen zijn voor mij gedeeltelijk niet te overzien. Het verlangen stuurt mijn handelen, ik houd zicht op mijn bevangenheid via de voorschriften, ik doe en verlang verder. Ik zie dat alles om mij heen ondersteunt:  stoel, fiets, trein, water. Alles staat in dienst om mijn leven te ondersteunen, en ook mijn leven is ondersteuning voor alles dat bestaat. Ik ben niets anders dan verlangen, ik ben de voorschriften, ik hoef ze niet aan te nemen. Ik hoef alleen ruimte te geven.

Martin Myoki Pol