De drie toevluchten

Er is in ons binnenste een paleis. De schoonheid hangt geheel van jou af […] Ik begreep wel dat ik een ziel had, maar haar waarde en Wie haar bewoonde, begreep ik niet. 

(Teresa van Avila)

Ik beloof toevlucht te nemen tot de boeddha, de dharma en de sangha. Zo luiden de drie toevluchten, de eerste drie van de 16 beloften. Waarom toevlucht nemen? Wat is toevlucht nemen tot de boeddha, dharma en de sangha? Wat beloof je als belooft toevlucht te nemen? Betekent toevlucht nemen dat je ergens aan vast zit?

Toevlucht nemen is een begrip dat in de Pali canon beschreven staat. De betekenis is samen te vatten met terugkeren. Toevlucht nemen, refugere in het Latijn, heeft de connotatie van bescherming en een schuilplaats vinden. Het terugkeren is een handeling. Als je belooft toevlucht te nemen tot de boeddha, beloof je terug te keren naar de boeddha, de Dharma en de sangha. En wat doe je dan precies?

Toevlucht nemen is op twee manieren op te vatten. De eerste manier is dat je terugkeert naar de leer van de boeddha. Dat waar de boeddha voor staat, is mijn leven. Dit betekent dat je je herinnert dat je handelen gevoed wordt door een beginloze begeerte, haat en onwetendheid. Je zit gevangen in een egocentrische of neutraler verwoord, beperkte waarneming van wat er gaande is. Je denken is in het algemeen dichotoom, je denkt in onderscheid. In deze condities voeg je gemakkelijk lijden toe. Toevlucht nemen wil ook zeggen dat je ziet hoe de werkelijkheid voortdurend (afhankelijk van al het bestaande) ontstaat, dat er karma of oorzakelijkheid bestaat en dat personen en dingen geen eigen kern hebben.

Toevlucht nemen wil in dit verband zeggen dat de boeddha, dharma en sangha een herinnering zijn aan de eenheid, in plaats van het onderscheid. In de wereld van het onderscheid voelen we ons niet helemaal thuis. Ofschoon het ook natuurlijk aanvoelt, missen we iets. Toevlucht nemen gaat over het vinden van eenheid, in de vorm van de boeddha, dharma en sangha. De boeddha herinnert me aan de mogelijkheid van verlichting: ik kan zijn bij wat er nu gaande is, dat is verlichting. De dharma herinnert me aan de eenheid tussen de ervaring van de boeddha en de mogelijkheid te ontwaken in mij. De sangha herinnert me aan de mogelijkheid van harmonie, van het mediteren met boeddha’s. Zelf voelen de zendo, de soetra’s en de medebeoefenaars als thuiskomen.

Het tweede perspectief op toevlucht nemen, is een andere manier om thuiskomen te bekijken. Toevlucht nemen betekent ook de voortdurende realisatie dat ik de boeddha ben, dat ik een uitdrukking ben van de dharma, en dat ik een sangha vorm met alle levende wezens. Ik hoef niet te streven naar eenheid, ik ben eenheid.

Vooral de realisatie dat ik een boeddha ben, dat anderen boeddha’s zijn, is van het grootste belang. Sommigen vinden het verkeerd om de connectie te maken tussen mij en de boeddha. Voor hen is de boeddha een heilige. En ik ben duidelijk geen heilige, met mijn beginloze begeerte, haat en onwetendheid. Zoals de boeddha onderrichtte, is er verlichting in verwarring, en is er verwarring in verlichting. Ondanks of dankzij mijn mens zijn, met de bijbehorende ik-mij-mijn complex en verwarring, schuilt er een boeddhakwaliteit in mij: ik ben verlichting, ik ben helderheid, ik ben compassie. Niet omdat ik Martin heet, maar omdat ik uitdrukking ben van zoheid, van boeddhanatuur, van zoals Huangbo het verwoordde de Ene Geest.

Martin Myoki Pol