Bodhidharma – Oefening 2

 De tweede oefening is aanpassing aan de omstandigheden. Levende wezens zijn zonder zelf en worden rond geslingerd door hun gehechtheid aan karma. Hun ervaring met lijden en vreugde ontstaat door een verscheidenheid aan omstandigheden. Gewenste beloningen zoals eer en geluk worden veroorzaakt door vorige levens. Ook al worden beloningen in het heden verkregen, zij zullen leeg zijn wanneer de omstandigheden verdwijnen. Waarover ben je blij? Winnen en verliezen stammen af van omstandigheden, maar de geest krimpt of groeit niet. Onbewogen door de wind van blijdschap, is men in volmaakte harmonie met de weg. Daarom wordt deze oefening aanpassing aan de omstandigheden genoemd. 

De oefening verdraag onrecht of omarm berouw gaat in feite om inzicht te krijgen in de invloed van gisteren op vandaag en morgen. Inzicht door steeds te zien hoe de gebeurtenis die zich nu ontvouwt opgebouwd is uit ontelbare gebeurtenissen daarvoor. Dus: wij zijn vanavond in de zendo aangekomen. Een ieder vanuit zijn of haar dagelijkse bezigheden die op zich al ontelbare gebeurtenissen bevatten. Al deze gebeurtenissen hebben geleid tot dit ene moment: luisteren naar de teisho. Wat je wel hoort en wat je ontgaat is afhankelijk van talloze momenten voorafgaand. Voor al dit soort teksten geldt: de auteur spreekt alleen tot jou. En ook deze teisho is alleen bedoeld voor jou. Luister dus zo onbevangen mogelijk, al lastig genoeg met al je bagage, en hoor alleen wat er nu voor jou bestemd is. 

Deze onontwarbare kluwen te ervaren, is weten dat berouw, tekortschieten of onrecht zo onvermijdelijk zijn, want zo gelaagd, dat de enige passende houding moet zijn: ik zie het met een open geest en ik ben er eigenaar van. Eigenaar zijn van tekortschieten en verantwoordelijk zijn voor je handelen, ook al kon je niet veel doen aan wat je voorouders deden, is een beschrijving van de tweede oefening van Bodhidharma. Pas je aan aan de omstandigheden, stelt hij. Wij identificeren ons met de omstandigheden, wat er gebeurt, en kennen daaraan vreugde en lijden aan toe. Iemand zegt iets tegen mij wat ik onaardig vind. We nemen de meeste dingen die gebeuren nogal persoonlijk. In de zin van identificeren. Dat wat de ander tegen je zei, wat je onaardig vond, heeft onkenbaar veel gebeurtenissen achter zich. Luister naar iemand die iets onaardigs zegt alsof jij ook de eigenaar bent van wat hij of zij zegt. Neem volstrekt serieus wat er gezegd werd, en wees er medeverantwoordelijk voor. Houd de ja-maar reactie nog even in… 

Je aanpassen aan de omstandigheden betekent dus de omstandigheden volstrekt serieus nemen, en er mede-eigenaar van zijn. Het betekent ook ervaren wat er met jou gebeurt. Dit alles zien, is een begin van aanpassen. Vervolgens zie je alle indelingen die je maakt van de omstandigheden. Is dit leuk of niet leuk, is dit winnen of verliezen, is dit succes of falen? En laat je de indelingen weer gaan. In het Chinese zenboeddhisme worden de belangrijkste indelingen de acht winden genoemd: winst en verlies, roem en roddel, lof en vernedering en vreugde en verdriet. De winden blazen voortdurend en zorgen voor het opkomen van emoties. 

Hoe om te gaan met de wenselijke wind? Normaalgesproken vinden we dat we complimenten verdiend hebben, en ook lof voor onze inspanningen. Eigenlijk worden we voor ons gevoel te weinig erkend voor wat we allemaal wel niet doen. Iets doen waar je lof voor ontvangt, is natuurlijk fijn. Goed om je te realiseren dat datgene waar de lof over gaat, in feite ook opgebouwd is uit de inspanningen van velen. En zo ook met de wind die we ongewenst vinden. Ook kritiek hoor ik natuurlijk, maar ook dit is verbonden met talloze andere zaken die op elkaar inwerken. Kort en goed is een heilzame manier van omgaan met beide soorten wind je niet teveel te 

identificeren. Zoals mijn zoon regelmatig opmerkt: niet alles draait om jou, pap. Nee, zeg ik dan, ietwat beschaamd. Dit had ik een aantal keer tegen hem gezegd, maar het natuurlijk ook geheel van toepassing op mijzelf.. 

Dit is wat Bodhidharma in mijn beleving tegen ons zegt. Of de omstandigheden je gunstig of niet gunstig gezind zijn, heb je en niet geheel in eigen hand maar nog sterker, vaak kun je enkel op een heilzame en op een onheilzame manier reageren. Kun je kiezen? Ja, als je je hoofd en je hart er heel goed bij hebt. Steeds opnieuw zeer dicht op de situatie zitten, zeer betrokken zijn bij wat er gebeurt, met een open geest, ook voor je eigen weerstand of trots en dan beoordelen wat je te doen staat. Voor ons als groep betekent dit voorlopig weer zoomen. En dan opnieuw..kijken wat ons te doen staat. 

Martin Myoki Pol